WÄ…troba: genialna sprzÄ…taczka

[forest 7041]

zdj.Shutterstock

 

Natura okaza??a siÄ? niezwykle hojna obdarowujÄ?c nas wÄ?trobÄ? o wadze siÄ?gajÄ?cej p????tora kilograma. Do wykonania ponad 500 funkcji, kt??re wype??nia ten narzÄ?d, wystarczy??aby wÄ?troba cztery razy mniejsza. Nie do ko??ca wiadomo, po co nam ten zapas. Bywa jednak ??r??d??em powa??nych problem??w, usypiajÄ?c czujno??Ä?. Nawet mocno os??abiona wÄ?troba wciÄ??? skutecznie neutralizuje zbÄ?dne produkty przemiany materii i wszelkie toksyny, kt??re mog??yby zaszkodziÄ? organizmowi, a nam siÄ? zdaje, ??e wszystko jest w porzÄ?dku.

 

WÄ?troba sk??ada siÄ? z dw??ch p??at??w (prawy jest wyra??nie wiÄ?kszy), przypominajÄ?cych ciemnobrÄ?zowÄ?, sp??aszczonÄ? pi??kÄ?. CharakterystycznÄ? miÄ?kko??Ä? zawdziÄ?cza tworzÄ?cym jej miÄ???sz kom??rkom, zwanym hepatocytami.

 

Taka struktura ma jednak i wady: wÄ?troba jest krucha i mo??e pÄ?knÄ?Ä? nawet przy pozornie niegro??nym urazie. Dlatego w??a??nie tak istotna jest szczeg????owa diagnostyka po ka??dym powa??niejszym uderzeniu w brzuch, nawet wtedy, gdy nam siÄ? wydaje, ??e nic siÄ? nie sta??o (np. po st??uczce samochodowej).

 

To nieprawda, ??e pÄ?kniÄ?ta wÄ?troba dos??ownie siÄ? rozpada, a pacjent zaraz umiera, chocia?? rzeczywi??cie bez wÄ?troby d??ugo ??yÄ? siÄ? nie da. PÄ?kniÄ?cie obejmuje miÄ???sz, a nie zewnÄ?trznÄ? pow??okÄ? utworzonÄ? z tkanki ??Ä?cznej.

 

W du??ym stopniu narzÄ?d mo??e sam siÄ? zregenerowaÄ?. PÄ?kniÄ?cie to jednak bezpo??rednie zagro??enie ??ycia, gdy?? istnieje spore ryzyko wykrwawienia (krew dostaje siÄ? do jamy brzusznej), dlatego konieczna bywa szybka interwencja chirurgiczna i zahamowanie krwawienia.

 

Im zdrowsza wÄ?troba, tym bardziej jest odporna na urazy. Bywa, ??e nawet drobne uderzenie prowadzi do pÄ?kniÄ?cia, ale nie dotyczy to w pe??ni sprawnego narzÄ?du.

 

Gruczo??? To za ma??o powiedziane!

 

WÄ?troba jest niewÄ?tpliwie najwiÄ?kszym gruczo??em, czyli narzÄ?dem (czasem gruczo??y to tak??e rozproszone grupy kom??rek), kt??rego zadaniem jest wytwarzanie i wydzielanie substancji poza sw??j obszar.

 

WÄ?troba wydziela ??????Ä?, substancjÄ? warunkujÄ?cÄ? trawienie t??uszcz??w oraz wch??anianie witamin A, D, E, K. Kwasy ??????ciowe sprawiajÄ?, ??e t??uszcze rozpadajÄ? siÄ? na drobne kuleczki. Zniesione napiÄ?cie powierzchniowe pozwala wniknÄ?Ä? do t??uszczu enzymom trawiennym i doko??czyÄ? dzie??a.

 

Funkcja wydzielnicza to tylko jedno z wielu zada?? wÄ?troby. Ten narzÄ?d to niezwykle pracowite laboratorium, spe??niajÄ?ce oko??o 500 istotnych funkcji. Stanowi istotny element uk??adu trawiennego, ale i krwiono??nego, wiÄ?c realnie ma wp??yw na pracÄ? ca??ego organizmu.

 

WÄ?troba przekszta??ca sk??adniki pokarmowe w energiÄ?. Odpowiada za syntezÄ? bia??ek, reguluje poziom hormon??w. Zapewnia nam prawid??owe krzepniÄ?cie krwi i reguluje ciep??otÄ? cia??a (wytwarza ciep??o). Magazynuje ??elazo, a przede wszystkim substancjÄ? energetycznÄ? glikogen. Mo??e wiÄ?c regulowaÄ? poziom cukru, uwalniajÄ?c go do krwi w momencie spadku.

 

Szczeg??lnie cenimy jÄ? za zdolno??Ä? neutralizowania i usuwania odpad??w. WÄ?troba to niezastÄ?piony filtr krwi. Krew nap??ywa do niej przez ??y??Ä? wrotnÄ? z ??o??Ä?dka, jelita i ??ledziony, a tak??e tÄ?tnicÄ? wÄ?trobowÄ? z og??lnego krÄ???enia tÄ?tniczego. W ciÄ?gu minuty narzÄ?d oddaje zwykle 1,5 litra oczyszczonej krwi do krwiobiegu.

 

Z krwi wychwytuje szkodliwe produkty przemiany materii, w tym cholesterol, tak??e leki, trucizny, nadmiar hormon??w. Niczym najnowocze??niejsza fabryka chemiczna umie je neutralizowaÄ? i usunÄ?Ä?. Rozpuszcza te?? zu??yte i ju?? niepotrzebne czerwone krwinki, a tak??e ich barwnik hemoglobinÄ? przekszta??ca w barwniki ??????ciowe. Nic zatem dziwnego, ??e bez tej genialnej sprzÄ?taczki nie da siÄ? ??yÄ?: po kilkunastu godzinach od wy??Ä?czenia jej funkcji nastÄ?puje zatrucie wielonarzÄ?dowe i ??mierÄ?.

 

Wrogowie wÄ?troby

 

WÄ?troba ma niezwyk??e zdolno??ci regeneracji i rzadko daje siÄ? we znaki. CzÄ?sto czujemy siÄ? wiÄ?c bezkarni, robiÄ?c jej wbrew. To kiepska strategia, bo i ona ma swoje granice wytrzyma??o??ci. Nietrudno o niÄ? zadbaÄ?, bo w sumie niewiele od nas wymaga.

 

WÄ?troba nie lubi, gdy jemy pospiesznie, nieregularnie i t??usto. Nie przepada za alkoholem, mocnÄ? kawÄ?, papierosami, grzybami i ostrymi przyprawami. Gdy obciÄ???amy jÄ? od czasu do czasu, na pewno poradzi sobie sama. MÄ?czona systematycznie, wreszcie siÄ? buntuje na powa??nie.

 

Zdolno??ci regeneracyjne nie nadÄ???ajÄ? za procesami niszczenia, gdy szkodliwe t??uszcze to podstawowy sk??adnik diety, a alkohol staje siÄ? wiernym towarzyszem. Jeszcze gorzej, gdy wÄ?trobÄ? dopadnÄ? wirusy, a my na czas nie rozpoczniemy w??a??ciwego leczenia.

 

PoczÄ?tkowo dochodzi do stanu zapalnego, nastÄ?pnie pojawiajÄ? siÄ? pierwsze zw????knienia wewnÄ?trz narzÄ?du, wreszcie obserwuje siÄ? marsko??Ä? wÄ?troby, polegajÄ?cÄ? na tym, i?? zdrowa tkanka stopniowo zastÄ?powana jest przez kom??rki tkanki ??Ä?cznej. Proces ten jest nieodwracalny, mo??na go co najwy??ej spowolniÄ?.

 

Gdy wÄ?troba choruje

 

Zazwyczaj podejrzewamy problemy z wÄ?trobÄ?, gdy po zjedzeniu obfitego posi??ku co?? nam dokucza po prawej stronie brzucha. CzÄ?sto ratujemy siÄ? wtedy zi????kami i cieszymy "naprawieniem wÄ?troby". Tymczasem uczucie wzdÄ?cia, a nawet k??ujÄ?ce b??le kolkowe w tej okolicy, to czÄ?sto sygna?? problem??w z pÄ?cherzykiem ??????ciowym, a nie samÄ? wÄ?trobÄ?. To w nim magazynowany jest nadmiar ??????ci, a zarazem jest ona zagÄ?szczana i staje siÄ? bardziej skuteczna.

 

Gdy siÄ? przejemy, albo zjemy co?? "niezdrowego" ta ??????Ä? z woreczka wspiera dwunastnicÄ?, do kt??rej trafia wiÄ?kszo??Ä? ??????ci i to w niej g????wnie wype??nia ona swoje zadania. PÄ?cherzyk pracuje, a zarazem og??asza bunt na pok??adzie. WÄ?troba wymownie milczy.

 

Powa??ne problemy z woreczkiem wymagajÄ? leczenia, czasem i operacyjnego (gdy powstanÄ? w nim z??ogi, powszechnie zwane kamieniami). Zarazem, nawet "milczÄ?ca" wÄ?troba zas??uguje na uwagÄ?, bo konsekwencje problem??w z tym narzÄ?dem bywajÄ? znacznie powa??niejsze.

 

Statystyki pokazujÄ?, ??e ciÄ???kimi chorobami wÄ?troby jeste??my obdarowywani "sprawiedliwie". ChorujÄ? kobiety i mÄ???czy??ni. Osoby starsze, w kwiecie wieku i dzieci. To nieprawda, ??e marsko??Ä? to jedynie problem alkoholik??w.

 

 

Bywa, ??e niekt??rzy pacjenci dowiadujÄ? siÄ?, ??e majÄ? chorÄ? wÄ?trobÄ? dopiero wtedy, gdy dochodzi u nich do powa??nych powik??a?? na skutek marsko??ci. Nale??Ä? do nich m.in.: zaburzenia w pracy m??zgu, cukrzyca, powa??ne problemy z nerkami, stanowiÄ?ce zagro??enie dla ??ycia ??ylaki prze??yku czy wreszcie rak wÄ?troby.

 

 

Tylko 30 proc. chorych ma objawy wskazujÄ?ce, ??e ich wÄ?troba ma problemy. SÄ? one niecharakterystyczne i czÄ?sto nawet lekcewa??one przez lekarzy, choÄ?by przewlek??e zmÄ?czenie os??abienie, b??le staw??w, miÄ???ni lub ??wiÄ?d sk??ry, brak apetytu lub nudno??ci. Czasami pojawiajÄ? siÄ? objawy neurologiczne (zaburzenia koncentracji, niepok??j, rozdra??nienie, depresja). Zazwyczaj jednak nie dzieje siÄ? zupe??nie nic, p??ki nie jest bardzo ??le.

 

Jak zatem siÄ? chroniÄ?? Podstawa to profilaktyka antywirusowa (szczepienia, odpowiedni tryb ??ycia), wziÄ?cie sobie do serca, ??e golonka z piwem na co dzie?? czy w??dka do ka??dej kolacji to nie jest najlepszy pomys??. Nie zaszkodzÄ? te?? badania wÄ?troby, kt??re szybko podpowiadajÄ?, ??e z narzÄ?dem dzieje siÄ? co?? z??ego. Wtedy, gdy jeszcze wiele mo??na pom??c.

 

Warto raz w roku skontrolowaÄ? enzymy wÄ?trobowe we krwi oraz poziom bilirubiny (produkt rozpadu hemoglobiny), a przynajmniej zawsze przy zaleconych badaniach profilaktycznych (jedno uk??ucie, dodatkowa pewno??Ä?).

 

Og??lnie przyjÄ?te normy:

 

1. Enzymy wÄ?trobowe:

 

- aminotransferaza alaninowa AlAT: do 40 IU/l

 

- aminotransferaza asparaginianowa AspAT: do 37 IU/l

 

2. Bilirubina 0,2-1,0 mg/dl (3,4-17 umol/l)

 

Uwaga! Na wydruku z wynikiem badania mo??esz spotkaÄ? siÄ? z nieco innym zakresem norm. Jako obowiÄ?zujÄ?ce traktuj te podane przez laboratorium: niewielkie r????nice wynikajÄ? bowiem z np. z metody badawczej, odczynnik??w, etc. Przy powa??nych schorzeniach sÄ? w??a??ciwie bez znaczenia, bo odstÄ?pstwa od normy zwykle sÄ? naprawdÄ? du??e. InterpretacjÄ? wyniku zawsze pozostaw lekarzowi.

 

Przeszczep rodzinny? Tak!

 

Ogromne zdolno??ci regeneracyjne wÄ?troby sprawiajÄ?, ??e jest to jeden z bardziej wdziÄ?cznych narzÄ?d??w dla transplantolog??w. Wprawdzie jeszcze nie tak dawno (ok. 25-30 lat temu) wiele zabieg??w siÄ? nie udawa??o, jednak przyczynÄ? by??y nie tyle odrzuty narzÄ?du (chocia?? i one tak??e, nim pojawi??y siÄ? wsp????czesne leki chroniÄ?ce przed odrzutem), co zaka??enia pooperacyjne. Dzisiaj szansa na pe??ne wyleczenie dziÄ?ki przeszczepom jest naprawdÄ? spora.

 

Szybka regeneracja wÄ?troby, a tak??e jej naturalne zapasy, sprawiajÄ?, ??e bezkarnie (dla w??asnego zdrowia) wÄ?trobÄ? mo??na siÄ? podzieliÄ?. Tzw. przeszczepy rodzinne z wielkim powodzeniem przeprowadzane sÄ? wsp??lnie przez zesp???? z Centrum Zdrowia Dziecka i Centralny Szpital Kliniczny przy ul. Banacha w Warszawie.

 

 

??r??d??o zdrowie.gazeta.pl