Dlaczego kosmici siÄ™ z nami nie kontaktujÄ…?

[Ciri 30]

W??oski fizyk, noblista, Enrico Fermi (1901-54) zauwa??y?? w 1950 r., ??e kosmos milczy, choÄ? teoretycznie powinien tÄ?tniÄ? ??yciem. Odkrycia planet pozas??oneczych przypominajÄ?cych ZiemiÄ? da??y jednak nadziejÄ?, ??e znalezienie ??ycia pozaziemskiego to tylko kwestia czasu. Na zorganizowanej w lipcu 2014 r. konferencji w??adze NASA da??y sobie na to dwie dekady. Ich zdaniem w samej Drodze Mlecznej mo??e byÄ? nawet 100 mln planet, na kt??rych rozwinÄ???o siÄ? ??ycie. IstniejÄ? wiÄ?c spore szanse, ??e sÄ? tam inteligentne organizmy, a nawet zaawansowane obce cywilizacje. Je??li tak, dlaczego milczÄ?? Oto kilka mo??liwych powod??w.

 

Mo??liwo??Ä? I: Radykalna odmienno??Ä?

 

Popularne wyobra??enia o obcych majÄ? siÄ? prawdopodobnie nijak do rzeczywisto??ci. Prawdziwi kosmici mogÄ? byÄ? dziwaczniejsi nawet od predator??w, ksenomorf??w czy innych stwor??w z dzie?? science-fiction. Ta sama zasada dotyczy ich psychologii i umys??owo??ci. Je??li na kt??rej?? z obcych planet, w warunkach zupe??nie innych od ziemskich, wyewoluowa??y inteligentne organizmy, trudno spodziewaÄ? siÄ?, ??e bÄ?dÄ? kierowa??y siÄ? takÄ? samÄ? logikÄ? i emocjami, co my. Ich mentalno??Ä?, moralno??Ä? i zachowanie mogÄ? byÄ? tak radykalnie inne, ??e trudno to sobie nawet wyobraziÄ?.

 

"Ka??dy nowy system logiczny, jaki odkryjemy, nauczy nas czego?? nowego - innego sposobu patrzenia na wszech??wiat" - pisa?? fizyk i psycholog dr Robert A. Freitas (ur. 1952). "Kontakt z obcymi umys??ami otworzy nam nowe perspektywy na piÄ?kno i wiedzÄ?. Pozaziemscy logicy mogli bowiem rozwiÄ?zaÄ? wiele filozoficznych paradoks??w ludzko??ci. [â??] JÄ?zyki obcych mogÄ? jednak zawieraÄ? wyra??enia nieobecne w ??adnej ludzkiej kulturze. [â??] Kosmici bÄ?dÄ? m??wiÄ?, my??leÄ? i czuÄ? inaczej, poniewa?? majÄ? inny kszta??t cia??a oraz odmienne pojÄ?cie przestrzeni, pozycji i ruchu" - doda??.

 

Jak przek??ada siÄ? to na kontakt z Ziemianami? Ot???? nasza wizja interakcji z kosmitami opiera siÄ? na ugruntowanych schematach rodem z epoki Kolumba - przedstawiciel wy??szej cywilizacji przybywa i z kurtuazjÄ? prezentuje siÄ? tubylcom. Uczeni przypominajÄ? jednak, ??e obcych nie nale??y mierzyÄ? naszÄ? miarÄ?, a pytania o ich cele mijajÄ? siÄ? z sensem, bo zwyczajnie mo??emy tego nie zrozumieÄ?. Problem pojÄ?cia zamiar??w kosmit??w pog??Ä?bi siÄ?, je??li oka??Ä? siÄ? inteligentniejsi lub bardziej rozwiniÄ?ci technicznie od nas (trudno bÄ?dzie nadÄ???yÄ? za my??leniem obcego o dwa razy sprawniejszym m??zgu lub takiego, kt??ry dysponuje technikÄ? nieodr????nialnÄ? od magii).

 

Mo??liwo??Ä? II: Hipoteza zoo

 

Ameryka??ski radioastronom, John A. Ball (ur. 1935), na poczÄ?tku lat 70. sformu??owa?? hipotezÄ?, ??e pozaziemskie cywilizacje na wysokim szczeblu rozwoju ignorujÄ? te prymitywniejsze i unikajÄ? kontaktu z nimi, by nie "skaziÄ?" ich naturalnej drogi postÄ?pu. Nie wyklucza?? jednak, ??e po osiÄ?gniÄ?ciu przez ludzko??Ä? odpowiedniego poziomu moralnego albo technicznego, obcy ujawniÄ? siÄ? (takim decydujÄ?cym punktem mo??e byÄ? np. opanowanie przez Ziemian podr????y miÄ?dzygwiezdnych).

 

"Mo??liwe, ??e obce cywilizacje istniejÄ? i interesujÄ? siÄ? nami. Grupka ich uczonych mo??e nawet nas badaÄ?. Niewykluczone, ??e wydajemy im siÄ? ciekawi. [â??] Obcy mogÄ? nas zatem dyskretnie obserwowaÄ?, ale siÄ? nie mieszajÄ?. O to chodzi w hipotezie zoo" - pisa?? Ball.

 

Inni astronomowie dorzucili do sprawy swoje "trzy grosze". Na ??amach "Astrobiology Magazine" (2007) Steven Soter zauwa??y??, ??e "hipoteza zoo" ma sens tylko w przypadku, je??li w kosmosie istnieje jedna cywilizacja lub organizacja wielu ras prowadzÄ?cych sp??jnÄ? "politykÄ?". Jednak z racji tego, ??e nic o tym nie wiemy, zdaniem Balla, do wszystkich mo??liwo??ci nale??y podchodziÄ? z otwartym umys??em, nawet je??li, zgodnie ze standardami naszej logiki, brzmiÄ? dziwacznieâ??

 

Mo??liwo??Ä? III: Kosmici wyginÄ?li albo sÄ? prymitywni

 

Impulsem dla programu Poszukiwania Inteligencji Pozaziemskiej (SETI) by??o tzw. r??wnanie Drakeâ??a. Jego autor, astronom i astrofizyk, Frank Drake (ur. 1930), pr??bowa?? oszacowaÄ? liczbÄ? cywilizacji pozaziemskich w naszej galaktyce. R??wnanie powsta??o w 1961 r. - u szczytu zimnej wojny, kiedy nad ??wiatem wisia??a gro??ba nuklearnej apokalipsy, wiÄ?c i ono ujmuje scenariusz samozag??ady. Drake uzna?? bowiem, ??e je??li gdzie?? rozwinÄ???y siÄ? obce cywilizacje, zapewne te?? przechodzi??y przez stadium burzliwych konflikt??w wewnÄ?trznych. Niekt??re mog??y tego nie przetrwaÄ? i wyginÄ???y, nim zdÄ???yli??my siÄ? z nimi skontaktowaÄ?.

 

W rozwa??aniach nad inteligencjami pozaziemskimi czÄ?sto wspomina siÄ? te?? tzw. skalÄ? Kardaszewa - trzystopniowe ujÄ?cie rozwoju obcych cywilizacji oparte o wykorzystanie przez nie energii kolejno planety, gwiazdy i galaktyki. Niekt??rzy teoretycy uznajÄ?, ??e cywilizacje zmierzajÄ?ce do I stopnia (takie jak ludzko??Ä?) muszÄ? ocieraÄ? siÄ? o problem autodestrukcji. David Grinspoon (ur. 1959) - astrobiolog kierujÄ?cy Centrum Bada?? Planetarnych uznaje jednak, ??e je??li dana cywilizacja przebrnie ten trudny etap, dojdzie do punktu, w kt??rym bÄ?dzie w stanie przezwyciÄ???yÄ? wszystkie zagro??enia, dziÄ?ki czemu bÄ?dzie "niezniszczalna".

 

John A. Ball zwraca?? te?? uwagÄ? na innÄ? mo??liwo??Ä? - w kosmosie mogÄ? istnieÄ? obcy chÄ?tni do kontaktu z nami, ale nie majÄ?cy do tego warunk??w: "Inne cywilizacje mogÄ? istnieÄ?, ale sÄ? prymitywne. Nie wiedzÄ? o nas, choÄ? mo??e by tego chcia??y. Ich rozw??j m??g?? zostaÄ? z jakich?? powod??w przerwany na poziomie ni??szym od naszego. [â??] Mo??liwe te??, ??e istniejÄ? cywilizacje na poziomie rozwoju, takim jak nasz. PrzypuszczajÄ?, ??e musimy gdzie?? byÄ? i mogÄ? dÄ???yÄ? do kontaktu. Koncepcja ta zwana jest â??lustrzanym odbiciemâ??, gdy?? wed??ug niej ludzie spodziewajÄ? siÄ? odnale??Ä? obcych takich, jak oni sami" - pisa??.

 

Mo??liwo??Ä? IV: Samotno??Ä? w kosmosie

 

Ma??o popularny przyk??ad ilustrujÄ?cy interakcje miÄ?dzy lud??mi a obcymi uznaje, ??e jeste??my jak "mr??wki" ??yjÄ?ce w gÄ?stej d??ungli, kt??re nigdy nie spotka??y cz??owieka, ale teoretycznie majÄ? na to szanse. Problem pojawia siÄ?, je??li d??ungla ro??nie na bezludnej wyspieâ??

 

Uczeni, kt??rzy stracili cierpliwo??Ä? do rozwa??a?? nad milczeniem kosmosu, stawiajÄ? na pesymistyczny scenariusz, i?? ludzie sÄ? we wszech??wiecie sami. TakÄ? mo??liwo??Ä? dopuszcza "hipoteza rzadkiej Ziemi", kt??rej zwolennikami sÄ? m.in. paleontolog Peter Ward (ur. 1949) oraz astrobiolog Donald E. Brownlee (ur. 1943). Stworzyli oni, na przek??r Drakeâ??owi, w??asne r??wnanie ukazujÄ?ce, jak wiele warunk??w musi zostaÄ? spe??nionych, by na danej planecie zaistnia??o ??ycie: "WiÄ?ksze i bardziej kompleksowe organizmy pojawi??y siÄ? na Ziemi dopiero w jej p????nej historii, w ??ci??le okre??lonych warunkach. Ewolucja i przetrwanie tego wysoce delikatnego wariantu ??ycia jest rezultatem zbiegu okoliczno??ci, jakiego raczej nie mo??na siÄ? spodziewaÄ? na obcych ??wiatach" - wyja??nili w ksiÄ???ce "Rzadka Ziemia: Dlaczego z??o??one ??ycie nie jest w kosmosie powszechne?" (2003).

 

Ward i Brownlee twierdzÄ?, ??e do narodzin ??ycia na Ziemi potrzebny by?? wachlarz ??ci??le okre??lonych czynnik??w - od odleg??o??ci planety od S??o??ca, po jej wymiary, budowÄ? geologicznÄ?, sk??ad atmosfery oraz ciÄ?g innych, czÄ?sto przypadkowych zjawisk, jak np. kolizje z planetoidami czy kometami, kt??re mogÄ? byÄ? zar??wno siewcami jak i niszczycielami ??ycia.

 

Mo??liwo??Ä? V: Obcy-demiurdzy

 

Skrajne koncepcje zak??adajÄ? istnienie "obcych-demiurg??w", kt??rzy zasiali ??ycie na Ziemi, a potem odlecieli w nieznane lub ju?? wymarli. Druga z hipotez, jeszcze bardziej egzotyczna, zak??ada, ??e superzaawansowani mieszka??cy innego wymiaru lub r??wnoleg??ego kosmosu, stworzyli nasz wszech??wiat, co poniekÄ?d mog??oby wyja??niaÄ? zagadkÄ? zasady antropicznej, z kt??rej wynika, i?? kto?? "ustawi?? kosmos pod nas" (zak??ada ona, ??e gdyby fundamentalne sta??e fizyczne, jak sta??a Plancka, grawitacji czy prÄ?dko??Ä? ??wiat??a, by??y tylko nieco inne, ??ycie nie mog??oby powstaÄ?).

 

Za pierwszÄ? z wy??ej wymienionych koncepcji opowiada?? siÄ? Francis Crick (1916-2004) - biochemik, noblista i wsp????odkrywca struktury DNA, kt??ry twierdzi??, ??e ??ycie jest zbyt skomplikowane, by mog??o powstaÄ? samoistnie. Crick nie by?? jednak teistÄ? i uzna??, ??e sta??o siÄ? to prawdopodobnie w wyniku tzw. kierowanej panspermii, a rozsadnikami ??ycia mog??y byÄ? zaawansowane istoty pozaziemskie, o kt??rych zamiarach pisa??: "ByÄ? mo??e ich jedynym celem by??a demonstracja mo??liwo??ci technicznych albo, co bardziej prawdopodobne, rodzaj misjonarskiego zapa??u".

 

Na pograniczu nauki funkcjonujÄ? te?? inne wyja??nienia. Jedno z nich zak??ada, ??e obcy posiadajÄ? ju?? na Ziemi swe sondy (w postaci obiekt??w UFO), ale unikajÄ? kontaktu wiedzÄ?c, ??e dla naszej cywilizacji mog??oby to mieÄ? nieprzewidziane konsekwencje (np. upadek religii czy szok kulturowy). R??wnie dobrze mogÄ? oni uznawaÄ? Homo sapiens za gatunek barbarzy??ski, stale pogrÄ???ony w wewnÄ?trznych konfliktach, stÄ?d niewart kontaktu.

 

Bez wzglÄ?du na to, kt??ra z przedstawionych opcji jest najbli??sza prawdy, najtrafniej temat ten podsumowa?? pisarz i popularyzator nauki, Arthur C. Clarke (1917-2008) piszÄ?c: "SÄ? dwie mo??liwo??ci - albo jeste??my w kosmosie sami, albo nie. Obie sÄ? r??wnie przera??ajÄ?ceâ??".