„Spisek żarówkowy�, czyli dlaczego twój telewizor zepsuje się zaraz po upływie gwarancji

[Ciri 30]

Telefony, pralki, lod??wki, telewizoryâ?? To sprzÄ?ty, bez kt??rych nie da siÄ? dzi?? funkcjonowaÄ?. Kilkana??cie lat temu, gdy kupowa??o siÄ? telewizor, mo??na by??o mieÄ? pewno??Ä?, ??e pos??u??y przynajmniej dekadÄ?. Podobnie by??o z innymi urzÄ?dzeniami. Dzi?? zwykle "zu??ywajÄ? siÄ?" one zaraz po up??ywie terminu gwarancji i wymuszajÄ? na nas zakup kolejnych, czÄ?stokroÄ? dro??szych produkt??w.

Punktem wyj??cia dla artyku??u jest ponad 50-minutowy materia?? wideo ujawniajÄ?cy zmowÄ? producent??w ??ar??wek, kt??ra mia??a miejsce na poczÄ?tku XX wieku. Producenci odkryli w??wczas, ??e wytwarzanie supertrwa??ych produkt??w zwyczajnie nie le??y w ich interesie. W wyniku zmowy ograniczono trwa??o??Ä? ??ar??wki z 3000 godzin ??ywotno??ci do zaledwie 1000 godzin. Tw??rcy filmu docierajÄ? do dokument??w jasno stwierdzajÄ?cych istnienie ??ar??wkowego kartelu.

Autorzy filmu wyodrÄ?bnili trzy elementy, kt??re napÄ?dzajÄ? wzrost wsp????czesnych gospodarek produkcyjnych. Wskazali na reklamÄ?, zaprojektowanÄ? awaryjno??Ä? oraz og??lnie dostÄ?pne kredyty. DziÄ?ki takim uwarunkowaniom czujemy ciÄ?g??Ä? potrzebÄ? kupowania nowych, lepszych produkt??w i mo??emy konsumowaÄ? coraz wiÄ?cej i wiÄ?cejâ??

Anglicy dla okre??lenia problemu u??yli terminu "planned obsolescence", czyli "planowane postarzanie produkt??w". ChoÄ? opinia publiczna dopiero teraz poznaje tajniki tego mechanizmu, to sama idea planowanego postarzania powsta??a ju?? w latach 20. minionego wieku. Powstanie spo??ecze??stwa konsumenckiego, wraz z masowÄ? produkcjÄ? wykreowa??y jedno podstawowe za??o??enie: cz??owiek ma byÄ? przede wszystkim konsumentem, kt??ry bÄ?dzie wciÄ??? kupowaÄ?, kupowaÄ? i kupowaÄ?.

Podobno o wiele bardziej skomplikowane od wynalezienia ??ar??wki by??o jej "zaplanowane zepsucie", do tego stopnia, aby wypala??a siÄ? po niewielkim zakresie godzin. I tak "ulepszona" ??ar??wka wesz??a do masowej produkcji (podobnie uszlachetniono rzekomo nylon - oryginalny by?? nie do porwania, wiÄ?c zn??w niewart wdro??enia na rynek!).

Idea planowanego postarzania produkt??w nie jest obca ??adnej wiÄ?kszej wsp????czesnej korporacji. Przyk??adem mo??e byÄ? firma Apple. Bateria pierwotnie umieszczona w odtwarzaczu iPod nano 1G by??a obliczona na kr??tkÄ? ??ywotno??Ä?. Projektanci jednak tak bardzo przedobrzyli, ??e czÄ???Ä? baterii przegrzewa??a siÄ?, a w kilku przypadkach dosz??o nawet do po??ar??w (!). W konsekwencji wysokiej awaryjno??ci rzÄ?d japo??ski wytoczy?? firmie proces, kt??ry trwa?? prawie dwa lata. Ostatecznie Apple ugiÄ???o siÄ? i wymieni??o baterie na nowe.

Jedna z koncepcji odnoszÄ?ca siÄ? do zaplanowanej awaryjno??ci nosi nazwÄ? "teorii wybitej szyby". M??wi ona miÄ?dzy innymi o tym, ??e w ten czy inny spos??b wt??oczymy swoje pieniÄ?dze do gospodarki, nawet je??li nie wydamy ich na wymianÄ? zepsutej ??ar??wki.

Ca??e zjawisko ma rzecz jasna swoich zwolennik??w, jak i przeciwnik??w. Zwolennicy strategi planowanego postarzania podkre??lajÄ? korzystnÄ? rolÄ? tego procesu dla rozwoju gospodarki. Nieustanna potrzeba wymiany sprzÄ?tu powoduje, ??e wciÄ??? jest zapotrzebowanie na produkcjÄ?. Cytowany przez "The Economist" guru marketingu, Philip Kotler uwa??a, ??e "(â??) proces ten jest dla konsument??w korzystny. Prowadzi on do poprawy jako??ci ??wiadczonych us??ug i wzrostu konkurencyjno??ci". DziÄ?ki temu procesowi spo??ecze??stwo ma "w miarÄ? r??wnomiernie wzrastaÄ? technologicznie".

"Spisek ??ar??wkowy" ma te?? swojÄ? drugÄ?, ciemnÄ? stronÄ?. W trakcie produkcji w spos??b oczywisty zu??ywane sÄ? zasoby Ziemi, kt??re kiedy?? siÄ? wyczerpiÄ?. Ponadto niszczone jest ??rodowisko naturalne, a w fabrykach czÄ?sto zatrudnia siÄ? nieletnichâ??

Wsp????cze??nie tworzenie solidnych, niezawodnych produkt??w jest po prostu dla producent??w nieop??acalne. To smutna, ale prawdziwa teza. Ma??o kt??ry koncern utrzyma??by siÄ? dzi?? na rynku, gdyby jego produkty by??y wydajne kilkana??cie lat (jak np. pralka automatyczna radzieckiej produkcji, znana jako Wiatka).

 

"?šwiat jest na tyle du??y, ??eby zaspokoiÄ? potrzeby wszystkich. Ale zawsze bÄ?dzie za ma??y, by zaspokoiÄ? chciwÄ? jednostkÄ?". Czy zgadzacie siÄ? z tym stwierdzeniem? Zapraszam jak zawsze do dyskusji i podawania w??asnych przyk??ad??w planowanego postarzania urzÄ?dze??, kt??re na co dzie?? nas otaczajÄ?.